ยทิ เอวํ สุทฺธจิตฺตานํ นิรตฺถกนฺติ อาปนฺนเมว, ตถา ‘‘ปณฺฑิโต เอส สามเณโร ปตฺตปริวตฺตนํ กตฺวา ทสฺสติ, มยเมว จ อิมสฺส วิสฺสาเสน วา ยาจิตฺวา วา ภุญฺชิสฺสามา’’ติ จิตฺเต สติ ภุญฺชิตุํ น วฏฺฏติ กเตปิ ปริวตฺตเนติ จ อาปนฺนํ, กิํ พหุนาฯ นิรเปกฺเขเหว คณฺหิตพฺพํ, น สาเปกฺเขหีติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตนฺติ อาจริโยฯ อยเมวตฺโถ ‘‘สเจ ปน สกฺโกติ วิตกฺกํ โสเธตุํ, ตโต ลทฺธํ ขาทิตุมฺปิ วฏฺฏตี’’ติ วจเนน สิทฺโธวฯ อาธารเก ปตฺโต ฐปิโต โหติ ยถาปฏิคฺคหิตภาเว นิราลโยฯ สมุทฺโททเกน อปฺปฏิคฺคหิตเกนฯ เมณฺฑกสฺส ขีรํ ขีรตฺตาว วฏฺฏติฯ ‘‘อตฺตโน ปน ขีรํ มุเขเนว ปิวนฺตสฺส อนาปตฺตีติ ทสฺเสตุํ วุตฺต’’นฺติ วุตฺตํฯ ‘‘สรีรนิสฺสิตมหาภูตานิ หิ อิธาธิปฺเปตานี’’ติ ลิขิตํ, ตทุภยมฺปิ ‘‘กปฺปิยมํสขีรํ วา’’ติอาทินา นเยน วิรุชฺฌติฯ

อปิจ ‘‘อปฺปฏิคฺคหิตภาชเน อญฺญภิกฺขุสนฺตเก อตฺตโน ปิณฺฑปาตํ ปกฺขิปติ, ‘ตํ โถก’นฺติ วา อญฺเญน วา การเณน วทติ, ตํ สพฺเพสํ น กปฺปติฯ กสฺมา? วินยทุกฺกฏตฺตา ฯ อตฺตนา ปฏิคฺคเหตฺวา ปกฺขิปิตพฺพํ วินยวิธิํ อกตฺวา ทุกฺกฏนฺติ อธิปฺปาโยฯ เอวํ ตาทิสํ กิมตฺถํ น ภุญฺชตีติ? อฏฺฐกถายํ ‘อุคฺคหิตโก โหตี’ติ วุตฺตตฺตาฯ เอวญฺหิ ตตฺถ วุตฺตํ ภูมิยํ วา ภาชเน วา ผลํ วา ยํ กิญฺจิ อามิสํ วา ยาวชีวิกมฺปิ อปฺปฏิคฺคหิตกํ อชานนฺโต อามสติ, น วฏฺฏติ, อุคฺคหิตกํ โหตี’’ติ อนุคณฺฐิปเท วุตฺตํ, ตสฺมา อิมสฺส มเตน ภิกฺขุ ภิกฺขุสฺส สเจ ปตฺเต อปฺปฏิคฺคหิเต ปิณฺฑํ ฐเปติ, ตํ อกปฺปิยํ อุคฺคหิตกนฺติ สิทฺธํฯ อยเมวตฺโถ ‘‘สเจ อตฺตโน วา ภิกฺขูนํ วา ยาคุปจนกภาชเน…เป.… นิรามิสํ กตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพ’’นฺติ วจเนน สํสนฺทิตฺวา กเถตพฺโพฯ ‘‘กปฺปิยมํสขีรํ วา’’ติ ปสงฺควเสน วุตฺตํฯ ทธิ เจ ปฏิลทฺธํ, ตญฺจ อธิปฺเปตนฺติ เกจิฯ

ทนฺตโปนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สมตฺโต วณฺณนากฺกเมน โภชนวคฺโค จตุตฺโถฯ

5. อเจลกวคฺโค

1. อเจลกสิกฺขาปทวณฺณนา

[269] วิฆาสาทานํ อนฺตรา ปูวลาเภน อญฺญตรา ปริพฺพาชิกา ปวิสิตฺวา ฐิตาฯ ทาเปตีติ อนุปสมฺปนฺเนนฯ

อเจลกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อุยฺโยชนสิกฺขาปทวณฺณนา

[276] วิชหนฺตสฺสาติ อนาทรตฺเถ สามิวจนํฯ อุยฺโยชกสฺส วิชหนฺตสฺส สโต อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสาติปิ อตฺโถฯ อิธ อนุปสมฺปนฺโน นาม สามเณโรวาธิปฺเปโตฯ

อุยฺโยชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. สโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

[280] สโภชเนติ เอตฺถ ปฐมวิกปฺโป ‘‘อิตฺถี จ ปุริโส จา’’ติ อิมินา ตติยปเทน ยุชฺชติ, ทุติยวิกปฺโป ปฐเมหิ ทฺวีหิฯ กุเลติ ฆเรฯ อนุปวิสิตฺวา นิสีทนจิตฺเตน สจิตฺตกํฯ

สโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. รโหปฏิจฺฉนฺนสิกฺขาปทวณฺณนา

[284] อิธ ปญฺจมํ อุปนนฺทสฺส จตุตฺถํ โหติ, ตสฺมา ภิกฺขุนิวคฺคสฺส ทสมฏฺฐกถายํ อุปริ อุปนนฺทสฺส ‘‘ตติยสิกฺขาปเทนา’’ติ น ปาโฐ, ‘‘จตุตฺเถนา’’ติ ปาโฐติ เวทิตพฺโพฯ

รโหปฏิจฺฉนฺนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. รโหนิสชฺชสิกฺขาปทวณฺณนา

[289] รโหนิสชฺชสิกฺขาปทํ อุตฺตานตฺถเมวฯ

6. จาริตฺตสิกฺขาปทวณฺณนา

[294] สภตฺโตติ นิมนฺตนภตฺโตติ โปราณาฯ

ปุเรภตฺตญฺจ ปิณฺฑาย, จริตฺวา ยทิ ภุญฺชติ;

สิยา ปรมฺปราปตฺติ, ปจฺฉาภตฺตํ น สา สิยาฯ